31 stycznia Dagmara Wieczorek-Bartczak, zastępca przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego odpowiedzialna w Urzędzie KNF za sektor ubezpieczeń, spotkała się z jego przedstawicielami. W trakcie spotkania wiceprzewodnicząca Komisji przedstawiła plan działań UKNF w latach 2020–2024 w zakresie nadzoru nad tą częścią rynku finansowego.

Przegląd Solvency II priorytetem numer jeden

Wśród najważniejszych zadań i celów nadzoru Dagmara Wieczorek-Bartczak wymieniła przegląd i aktualizację systemu Wypłacalność II (priorytet na lata 2020–2021), tak aby zaproponowane przez EIOPA zmiany były odpowiednie dla specyfiki krajowego rynku ubezpieczeń. – Istotnymi dla Urzędu oraz sektora ubezpieczeń zagadnieniami w unijnych pracach są: przegląd metodyki (w tym parametrów) obliczania wymogu SCR za pomocą formuły standardowej, funkcjonowanie nadzoru nad zakładami w grupach kapitałowych oraz sprawozdawczość i ujawnianie informacji. Urząd będzie także kontynuował prace w obszarze granicy umowy oraz EPIFP, a także rozwijał narzędzia analityczne dot. modelu ryzyka pożaru oraz LAC DT – powiedziała wiceprzewodnicząca KNF.

Do priorytetów legislacyjnych UKNF w pracach nad nowelizacją przepisów zaliczyła temat zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza taksonomię, ryzyko klimatyczne jako element zarządzania ryzykiem, testy warunków skrajnych z kilkuletnim horyzontem oraz wpływ emisji i zakupu green bonds na wymóg kapitałowy i na kapitał zakładów ubezpieczeń, a także temat sprawozdawczości, pod kątem wyeliminowania obowiązków sprawozdawczych, które nie generują wartości dodanej dla organów nadzoru.

– Kolejnym obszarem przeglądu dyrektywy Wypłacalność II, o których nie można zapominać, są propozycje dotyczące prewencyjnych planów naprawczych dla podmiotów systemowo istotnych. Planujemy aktywność w zakresie uregulowania kwestii obligacji hybrydowych (CoCos), funduszu pomocowego oraz uporządkowanej reorganizacji i likwidacji podmiotów rynku ubezpieczeniowego – zapowiedziała. – Najważniejszymi obszarami w II filarze systemu Wypłacalność II są osobista odpowiedzialność osób kluczowych (członków zarządu, członków rad nadzorczych oraz innych osób kluczowych), zarządzanie ryzykiem w zakładach ubezpieczeń oraz ujawnianie informacji. Dagmara Wieczorek-Bartczak przypomniała, że w celu zapewnienia transparentności działań w procesie nadzoru nad funkcjami kluczowymi, KNF opracowała metodykę oceny odpowiedniości członków organów podmiotów nadzorowanych przez nią. Zapowiedziała też wydanie analogicznej metodyki dotyczącej innych osób wykonujących inne funkcje kluczowe. Wiceprzewodnicząca zwróciła również uwagę na dwa szczególnie istotne dla ubezpieczeń kryteria oceny: doświadczenie i umiejętności odpowiednie do pełnionej funkcji oraz rękojmię prowadzenia spraw zakładu ubezpieczeń w sposób należyty. Wiceprzewodnicząca KNF zapowiedziała również, że w 2020 r. nadzór planuje dokonać przeglądu działalności kluczowych funkcji (zarządzania ryzykiem, aktuarialnej oraz audytu wewnętrznego). Komisja będzie także zwracać szczególną uwagę na rzetelność sprawozdawczości do organu nadzoru – nie tylko terminowość, ale jakość przekazywanych informacji i danych).

Będą nowe rekomendacje

Dagmara Wieczorek-Bartczak zwróciła uwagę, że jednym z istotnych elementów pracy UKNF w obszarze zarządzanie ryzykiem będzie wydanie rekomendacji dotyczących zarządzania ryzykiem inwestycyjnym oraz operacyjnym (prace nad tymi dokumentami rozpoczną się odpowiednio w II połowie i IV kwartale tego roku). Z kolei w 2021 r. rozpoczną się prace nad rekomendacją dotyczącą systemu kontroli wewnętrznej i audytu wewnętrznego.

„Uefki” obszarem szczególnego znaczenia

Wiceprzewodnicząca Komisji podkreśliła także, że UKNF oczekuje, iż wdrożenie formularzy sprawozdawczych dotyczących ubezpieczeń na życie z UFK z częstotliwością miesięczną oraz kwartalną, do których zakłady zostały zobowiązane pismem Urzędu z 27 stycznia  pozwoli na zwiększenie skuteczności nadzoru nad działalnością zakładów ubezpieczeń w obszarze ubezpieczeń na życie z UFK i ryzyk z nich wynikających, w tym w szczególności na weryfikację dostosowania się przez zakłady ubezpieczeń do stanowiska UKNF z dnia 17 lipca 2019 r. oraz w kontekście planowanego wprowadzenia interwencji produktowej. Nadzór podejmie też stosowne działania zmierzające do wprowadzenia formularzy do rozporządzenia Ministerstwa Finansów w sprawie dodatkowych sprawozdań finansowych i statystycznych zakładów ubezpieczeń.

Rozbudowa sprawozdawczości dotyczących kanałów dystrybucji

Urząd planuje również wprowadzenie dodatkowej, bardziej rozbudowanej sprawozdawczości o kanałach dystrybucji, najważniejszych dystrybutorach i produktach sprzedawanych przez zakłady. Wdrożenie tych formularzy (początkowo na żądanie, a w przyszłości poprzez rozszerzenie rozporządzenia MF) ma obejmować już dane za I półrocze 2020 r. – Wcześniej przeprowadzimy ich konsultacje z wybranymi zakładami ubezpieczeń. Podejmujemy również działania, w tym m.in. analizując rozwiązania w innych krajach UE, mające na celu nałożenie w przyszłości obowiązku sprawozdawczego bezpośrednio na największych dystrybutorów produktów ubezpieczeniowych.  W obszarze ochrony klienta szczególnym zainteresowaniem organu nadzoru zostanie objęte zarządzanie ryzykiem „relacji z klientem” przez zakłady ubezpieczeń na każdym etapie cyklu życia produktu ubezpieczeniowego – zapowiedziała Dagmara Wieczorek-Bartczak. Weryfikacja sposobu zarządzania tym ryzykiem zostanie zrealizowana w ramach opracowywanej obecnie interwencji produktowej (ma zostać wydana w kwietniu tego roku) i kontroli w zakresie przygotowywania produktów inwestycyjnych. Do końca 2021 r. KNF zamierza skontrolować wszystkie zakłady oferujące polisy z UFK pod kątem poprawności wykonywania analizy potrzeb klienta (zwłaszcza jej zawartości). Nadzór będzie też zwracać uwagę, jak towarzystwa zarządzają procesem badania potrzeb w celu ograniczania ryzyka missellingu. Ponadto KNF przeanalizuje i oceni system zarządzania ryzykiem zakładów. Sprawdzane będą procesy oraz efektywne metody zarządzania ryzykiem inwestycyjnym, operacyjnym i aktuarialnym.

Segment OC do kontroli

Dagmara Wieczorek-Bartczak zapowiedziała też, że nadzór będzie nadal aktywny w swoich czynnościach dotyczących segmentu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (ppm). Ma się ona odbywać na dwóch płaszczyznach. – Pierwsza to kontrole likwidacji szkód pod kątem terminowości, obowiązków informacyjnych oraz wypłacanych odszkodowań. Druga to aktywność regulacyjna. KNF zamierza współpracować z Ministerstwem Sprawiedliwości nad przygotowaniem regulacji ustawowych dotyczących likwidacji szkód. W zakresie uregulowania wysokości zadośćuczynienia za śmierć w wypadku komunikacyjnym aktualne pozostają wyniki prac Forum Zadośćuczynień przy KNF, w tym wypracowana tabela wysokości zadośćuczynień za śmierć przygotowana na podstawie wyroków sądowych, a także opracowany projekt ustawy. Aktualność tabeli powinna być zapewniona przez waloryzację w oparciu o zmiany średniego wynagrodzenia ogłaszanego przez GUS – zapowiedziała wiceprzewodnicząca KNF.

Odnosząc się do kwestii związanych z autami zastępczymi, przyznała z kolei, że nadzór dostrzega potrzebę wprowadzenia regulacji opracowanej przy jego  udziale w ramach prac w MS. Projekt zakłada, że gospodarzem procesu ma być zakład ubezpieczeń, a dopiero gdy nie stanie na wysokości zadania, zastosowanie będzie miała tabela ryczałtowa. – Realizacja zasady pełnego odszkodowania odnosi się w szczególności do badania poprawności wycen i kosztorysów. Obszar ten nie należy do zakresu kompetencji KNF, lecz biegłych rzeczoznawców. UKNF jest jednak gotowy na dyskusję nad propozycjami uregulowania tego obszaru i współpracę przy opracowaniu propozycji zmian. W ocenie UKNF jedną z możliwych propozycji jest zwiększenie roli zakładów ubezpieczeń i uczynienie ich odpowiedzialnymi za cały proces od odebrania uszkodzonego pojazdu, przez zaoferowanie pojazdu zastępczego po naprawę i dostarczenie poszkodowanemu naprawionego pojazdu – powiedziała Dagmara Wieczorek-Bartczak.

Dystrybucja ubezpieczeń

Przyznała też, że jednym z kluczowych obszarów działań nadzorczych Urzędu będzie dystrybucja ubezpieczeń. – Założenia sprawowanego nadzoru obejmują w szczególności: zbadanie stopnia wdrożenia i stosowania wymogów dotyczących dystrybucji ubezpieczeń przez dystrybutorów ubezpieczeń, zarówno w ramach prowadzonego nadzoru analitycznego (analiza „zza biurka”) jak i kontroli (inspekcji), zbadanie stopnia wdrożenia i stosowania wymogów dotyczących dystrybucji ubezpieczeń w kanale bancassurance, rozwój funkcjonalności nowego Rejestru Pośredników Ubezpieczeniowych, wdrożenie w ramach Rejestru Pośredników Ubezpieczeniowych narzędzi o charakterze analityczno-nadzorczym – wymieniła. Do tego dodała wybór dystrybutorów, względem których będą prowadzone działania nadzorcze według wielkości podmiotu/udziału w rynku, wysokiej/podwyższonej intensywności nadzorczej wobec zakładu ubezpieczeń, rozproszenia geograficznego dystrybutorów, dystrybuowanych przez podmiot produktów ubezpieczeniowych, skarg/reklamacji/sygnałów z rynku dotyczących dystrybutora, rodzaju/kanału dystrybucji (koncentracja na kanale bancassurance) oraz jakości danych rejestrowych. – Nadzór nad dystrybucją ubezpieczeń opiera się i opierać się będzie na działaniach analitycznych, kontrolnych oraz stosowaniu środków nadzoru następczego, do których należą przede wszystkim sankcje administracyjne – zapowiedziała wiceprzewodnicząca Komisji.

Przypomniała również, że w ub.r. nadzór skierował do wybranych zakładów ankietę dotyczącą DU (I tura ankiety). Służyła ona pozyskaniu informacji pozwalających na: weryfikację spełniania wymogów z zakresu dystrybucji ubezpieczeń, w szczególności określonych w przepisach prawa związanych z wejściem w życie w 2018 r. nowego reżimu w obszarze DU, zbadanie modelu współpracy zakładu ubezpieczeń z pośrednikami ubezpieczeniowymi, dokonanie analizy o charakterze systemowym, dotyczącej zaangażowania w kwestie związane z dystrybucją ubezpieczeń na poziomie organów zakładu ubezpieczeń oraz w obszarze systemu zarządzania. KNF planuje wysłanie do kolejnych wybranych zakładów II tury ankiety dotyczącej dystrybucji ubezpieczeń. Podsumowanie wyników obu tur ankiet planowane jest w II kwartale 2020 r.

Przeprowadzone zostanie również badanie ankietowe wśród wybranych pośredników ubezpieczeniowych, w szczególności banków i multiagentów. W 2019 r. część z nich otrzymała już ankietę, która miała na celu zbadanie stopnia wdrożenia i stosowania przez agentów wymogów oraz obowiązków w zakresie DU. Również i tutaj podsumowanie ankiet planowane jest na II kw. 2020 r. Wnioski z nich mają stanowić bazę do dalszych działań nadzorczych, w szczególności działań wobec dystrybutorów ubezpieczeń w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości.

Będą zmiany w Rekomendacji dotyczącej badania adekwatności produktu

Dagmara Wieczorek-Bartczak ujawniła także, iż nadzór rozpoczął prace nad aktualizacją Rekomendacji dotyczących badania adekwatności produktu. Analizie poddawane są w szczególności propozycje zmian zgłoszone przez PIU. Celem analizy jest uwzględnienie zmiany otoczenia prawnego związanego z wejściem w życie regulacji dotyczących dystrybucji ubezpieczeń oraz dotychczasowych doświadczeń dotyczących praktyki stosowania tych Rekomendacji. Projekt zmienionych Rekomendacji ma ujrzeć światło dzienne w II kw. 2020 r.

Wiceprzewodnicząca KNF przekazał, że w planach jest również zwiększenie intensywności nadzoru inspekcyjnego nad dystrybutorami ubezpieczeń. W 2020 r. skontrolowane mają być banki, dystrybutorzy ubezpieczeń, największe multiagencje oraz wybrani brokerzy. Kontrola dystrybutorów ubezpieczeń obejmuje wypełnianie wymogów formalnych (zgłoszenie do rejestru, posiadanie OC),  realizację obowiązków informacyjnych wobec klientów, proces określenia wymagań i potrzeb klienta oraz przedstawienie informacji o produkcie, a także przygotowanie i udzielenie porady brokerskiej na podstawie analizy dokumentacji z zawarcia wybranych umów ubezpieczenia, system wynagradzania dystrybutora (np. czy nie promuje oferowania wybranych produktów). – Kontrole będą również prowadzone u małych i średnich agentów ubezpieczeniowych i brokerów ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych. UKNF zamierza również skupić się na zbadaniu jakości nadzoru sprawowanego przez zakład ubezpieczeń nad dystrybutorem – zapowiedziała Dagmara Wieczorek-Bartczak. Przyznała, że według założeń Urzędu, standardowym środkiem nadzorczym w przypadku nieprawidłowości u dystrybutorów będą zalecenia pokontrolne. W przypadku rażącego naruszania przepisów, czy też utrudniania prowadzenia inspekcji, KNF będzie stosować sankcje w postaci kar pieniężnych lub publicznego oświadczenia wskazującego osobę odpowiedzialną za naruszenie prawa oraz charakter tego naruszenia.

Długofalowe działania nadzoru obejmować też mają analizę obowiązujących przepisów prawa stosowanego w zakresie dystrybucji ubezpieczeń. W uzasadnionych przypadkach KNF przygotuje i przekaże propozycje zmian legislacyjnych.

Rekomendacja U będzie zaktualizowana

– Dostrzegamy konieczność nowelizacji pewnych rozwiązań przyjętych na etapie wdrażania ustawy o dystrybucji, m. in. w zakresie możliwości nakładania kar pieniężnych za naruszenie obowiązku przeprowadzenia szkoleń zawodowych (w obecnym stanie prawnym można wydać zalecenia albo cofnąć zezwolenie). Koniecznością stała się również analiza i aktualizacja Wytycznych dotyczących dystrybucji ubezpieczeń, Rekomendacji dotyczących systemu zarządzania produktem oraz Rekomendacji U. Modyfikacja wytycznych i rekomendacji wynika w szczególności ze zmiany otoczenia prawnego związanego z wejściem w życie unijnych i krajowych regulacji dotyczących dystrybucji ubezpieczeń oraz z dotychczasowych doświadczeń związanych ze stosowaniem tychże wytycznych i rekomendacji. Przedmiotem zainteresowania Urzędu będzie także zgodność przeprowadzania egzaminów agencyjnych z wymogami prawa oraz wykonywanie obowiązku odbycia szkolenia zawodowego – zapowiedziała Dagmara Wieczorek-Bartczak.

(AM, źródło: KNF)

PODPIS POD ZDJĘCIA: fot. KNF.