Rosja wprowadziła dekretem nowe zasady spłaty zadłużenia względem wierzycieli zagranicznych – w zależności od tego, czy mają oni siedzibę w państwie, które nałożyło na Rosję sankcje, czy też nie. Wierzyciele rosyjskich podmiotów sprawdzają obecnie możliwości odzyskania środków pożyczonych rosyjskim dłużnikom.
Niektórzy z wierzycieli zapobiegliwie wykupili ubezpieczenie kredytów eksportowych obejmujące polityczne i/lub handlowe ryzyko transakcji z podmiotem z Rosji. Nadszedł dla nich czas, by przekonać się, ile naprawdę warte są te ubezpieczenia.
Wstrzymane przelewy walutowe jako zdarzenie ubezpieczeniowe
Ubezpieczycielem kredytów eksportowych jest w Polsce Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, zaś gwarantem takich polis jest pośrednio skarb państwa. Z prawnego punktu widzenia ubezpieczenie kredytów eksportowych jest rodzajem ubezpieczenia majątkowego. Procedura likwidacji szkody jest zatem zbliżona do tej stosowanej przy szkodach majątkowych, z uwzględnieniem specyfiki regulacji prawnych dotyczących ubezpieczenia kredytów eksportowych.
W zależności od uzgodnionych w polisie warunków ubezpieczenia niemożność zrealizowania przelewu walutowego do Polski przez dłużnika z siedzibą na terytorium Rosji można uznać za zdarzenie ubezpieczeniowe objęte ochroną.
Aby ubezpieczyciel wypłacił środki z ubezpieczenia, ubezpieczony musi zgłosić i udowodnić zdarzenie, wykazać związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zdarzeniem a doznaną szkodą, a także pokazać, że zaistniała szkoda jest zwykłym, bezpośrednim i wyłącznym następstwem zdarzenia ubezpieczeniowego.
Doświadczenie wskazuje, że brak spłaty zadłużenia w terminie, gdy w kraju kredytobiorcy wprowadzono ograniczenia płatności, często zwiastuje niewypłacalność takiego kredytobiorcy, co stanowi odrębne zdarzenie ubezpieczeniowe objęte ochroną.
Szkody objęte ubezpieczeniem kredytów eksportowych
Zakres szkód objętych ochroną ubezpieczeniową jest ograniczony do kwoty ubezpieczenia określonej w polisie obejmującej spłatę kapitału, odsetek od kapitału oraz uzgodnionych w polisie prowizji. Odsetki za zwłokę i inne odsetki, udział własny w szkodzie, pozostałe opłaty, koszty różnic kursowych oraz utraconych korzyści są wyłączone z zakresu ochrony ubezpieczeniowej.
Korporacja nie ponosi również odpowiedzialności za szkody wynikające m.in. z:
- działań lub zaniechań ubezpieczonego lub osoby działającej w jego imieniu;
- postanowień umowy objętej ochroną ubezpieczeniową, umowy eksportowej lub gwarancji, poręczenia czy zabezpieczenia ograniczających prawa ubezpieczonego,
- dalszych umów pomiędzy ubezpieczonym a dłużnikiem, zawartych bez zgody KUKE po wejściu w życie umowy objętej ochroną ubezpieczeniową, uprawniających strony do zawieszenia lub odroczenia spłat należności.
Jest to szczególnie istotne, jeśli strony umów kredytów eksportowych rozważają podpisanie umów o utrzymanie status quo oraz czasowego powstrzymania się przez wierzyciela od dochodzenia roszczeń lub wstrzymania/zawieszenia lub odroczenia płatności. Należy je uzgodnić z KUKE i uzyskać jej zgodę na ich zawarcie.
Likwidacja szkody
Proces likwidacji szkód w Korporacji odbywa się w trzech etapach. Najpierw, w okresie od zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego do powstania szkody objętej ochroną ubezpieczeniową, wierzyciel musi powiadomić KUKE o wysokości zagrażającej szkody. Następnie wierzyciel zgłasza szkodę i składa wszystkie dokumenty świadczące o niej, a także dopełnia wszelkich formalności wymaganych przepisami o ubezpieczeniach należności eksportowych.
Po spełnieniu wszystkich wymogów formalnych ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie. Co istotne, KUKE może wypłacić odszkodowanie według uzgodnionego przez strony umowy kredytu eksportowego harmonogramu spłaty bez względu na fakt jej wypowiedzenia i postawienia zadłużenia w stan natychmiastowej wymagalności w całości przez wierzyciela.
Jednakże Korporacja może wedle własnego uznania zdecydować o wypłacie odszkodowania w całości. W takim przypadku od kwoty odszkodowania odjęte zostaną odsetki od kapitału, które nie będą należne.
Zasadniczo KUKE musi wypłacić odszkodowanie w ciągu 30 dni od otrzymania zgłoszenia szkody wraz z wymaganą dokumentacją, lecz nie wcześniej niż 30 dni od powstania szkody. Jednak w razie sporu stron dotyczącego określonej umowy kredytu eksportowego KUKE może zawiesić wypłatę odszkodowania do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sporu.
Zobowiązania po wypłacie odszkodowania
Stosunek prawny z Korporacją nie ustaje jednak w chwili wypłaty odszkodowania. Ubezpieczony zobowiązany jest współpracować z KUKE i doprowadzić do przeniesienia na jej rzecz wszelkich zabezpieczeń przewidzianych w umowie kredytu eksportowego. W razie wypłaty odszkodowania w częściach ubezpieczony ma obowiązek prowadzić względem dłużnika egzekucję i współpracować z ubezpieczycielem.
Zrozumienie kwestii ubezpieczenia kredytów eksportowych oraz właściwe przeprowadzenie likwidacji szkody są kluczem do pomyślnej współpracy z KUKE.
Michał Smolny
radca prawny, praktyka nieruchomości i finansowań w Squire Patton Boggs Warszawa
