Prawo przewozowe, obojętnie jakiego środka transportu dotyczy oraz czy jest to przewóz krajowy, czy międzynarodowy, najczęściej rządzi się odmiennymi prawami w zakresie wysokości odszkodowania niż ogólne reguły odpowiedzialności na podstawie prawa cywilnego polskiego.
Najczęściej zawarte są postanowienia, które limitują odpowiedzialność przewoźnika, z wyjątkiem ogólnie ujętych przypadków winy umyślnej. Dotyczy to również konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami, która stanowi podstawę prawną uregulowania międzynarodowych transportów koleją towarów – to jest z terytorium jednego kraju do innego kraju (np. z Niemiec do Polski).
Załącznik B do konwencji – CIM – dotyczy przepisów o umowie międzynarodowego przewozu towarów kolejami.
Odpowiedzialność za szkodę i wysokość wypłaty
Stosownie do art. 23 w/w załącznika przewoźnik odpowiada za szkodę powstałą wskutek całkowitego lub częściowego zaginięcia albo uszkodzenia towaru w czasie od przyjęcia towaru do przewozu aż do jego wydania, jak również za szkodę wynikłą z przekroczenia terminu dostawy, niezależnie od użytej infrastruktury kolejowej.
Art. 30 w/w załącznika z kolei wskazuje, że w razie całkowitego lub częściowego zaginięcia towaru przewoźnik powinien, bez jakichkolwiek dalszych odszkodowań, zapłacić odszkodowanie obliczone według ceny giełdowej lub w braku ceny giełdowej według ceny rynkowej, lub też, jeżeli brak jednej i drugiej ceny, według wartości użytkowej towaru tego samego rodzaju i gatunku w czasie i miejscu, w którym towar został przyjęty do przewozu.
Jednocześnie wprowadza się ograniczenie wysokości odszkodowania, bowiem wysokość odszkodowania nie może przewyższać 17 jednostek obrachunkowych za każdy brakujący kilogram masy brutto.
Jednocześnie w art. 34 wskazano, że nadawca i przewoźnik mogą uzgodnić, że nadawca w liście przewozowym zadeklaruje wartość towaru przewyższającą górną granicę, o której mowa w art. 30 § 2. W tym wypadku deklarowana wartość zastępuje górną granicę.
Specjalne prawo ciągnienia
Limitem domyślnej odpowiedzialności jest jednak wartość 17 jednostek obrachunkowych za każdy brakujący kilogram masy brutto. Takie sformułowanie nic nie wyjaśnia – przepis nie precyzuje, czym jest jednostka obrachunkowa.
Dopiero ogólne przepisy konwencji (nie załączniki) wskazują, że jednostką obrachunkową przewidzianą w załącznikach jest Specjalne prawo ciągnienia, zdefiniowane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Specjalne prawo ciągnienia jest to międzynarodowa jednostka rozrachunkowa, umowna jednostka monetarna, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego, czyli istniejącego wyłącznie w postaci zapisów księgowych na bankowych rachunkach depozytowych, utworzona przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Kurs specjalnego prawa ciągnienia to obecnie około 6,12 zł, zgodnie z kursami NBP. Tym samym granica odpowiedzialności przewoźnika kolejowego za utratę przewożonego towaru to obecnie około 104,04 zł za każdy brakujący kilogram masy brutto.
Wnioski
Dla wszystkich uczestników przewozu oraz ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej przewoźnika istotne jest zatem, żeby być świadomym ograniczenia odpowiedzialności odszkodowawczej, jak również sytuacji, które takie ograniczenie wyłączają.
Celowe może być przykładowo, w przypadku przewożenia towarów o większej wartości, w sytuacji braku wynegocjowania odpowiednich zapisów umownych, sięgnięcie po ubezpieczenie majątkowe przewożonego towaru, ponad zakres odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciela przewoźnika.
Waldemar Szubert
radca prawny
