W środowisku pośredników pojawiło się w ostatnim czasie pytanie, czy agent lub broker prowadzący swoją aktywność zawodową w formie jednoosobowej działalności gospodarczej może ogłosić upadłość konsumencką. Odpowiedź brzmi: to zależy.
Upadłość konsumencka to postępowanie skierowane do osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Co do zasady, upadłość konsumencka obejmuje zatem tylko długi zaciągnięte na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą (np. kredyt hipoteczny, pożyczka gotówkowa). Jeżeli długi powstały w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, to nie można skorzystać z upadłości konsumenckiej (np. zaległości wobec ZUS, US, kontrahentów) i długi te nie podlegają umorzeniu w ramach upadłości konsumenckiej.
Aby agent lub broker mógł ogłosić upadłość konsumencką, w pierwszej kolejności powinien zamknąć firmę i złożyć wniosek o wykreślenie z CEIDG, i wtedy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Dopiero wówczas posiada bowiem tzw. konsumencką zdolność upadłościową.
Obecnie przepisy nie mówią o ograniczeniach co do tego, ile czasu musi upłynąć od dnia zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej przez zadłużonego konsumenta do dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Oznacza to, że nawet dzień po zamknięciu swojej firmy można złożyć wniosek o upadłość konsumencką.
Agent lub broker jako konsumenci
Z upadłości konsumenckiej może zatem skorzystać agent lub broker, który stał się niewypłacalny z tytułu wierzytelności niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (długi prywatne) oraz ci agenci i brokerzy, którzy wcześniej zamknęli swoją działalność gospodarczą.
Konsument, w przeciwieństwie do przedsiębiorcy, zachowuje prawo do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w dowolnym momencie. Podstawowym celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie dłużnika, podczas gdy upadłość gospodarcza ukierunkowana jest na spłatę zobowiązań i zaspokojenie wierzycieli. Aby prowadzić upadłość w trybie dla przedsiębiorcy, konieczne jest występowanie co najmniej dwóch wierzycieli, podczas gdy w przypadku upadłości konsumenckiej wystarczające jest, aby dłużnik miał jednego wierzyciela.
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie jest równoznaczne z oddłużeniem, ma na celu maksymalne możliwe zaspokojenie wierzycieli przy zapewnieniu środków na utrzymanie dłużnika i osób będących na utrzymaniu. Upadłość konsumencka jest z punktu widzenia dłużnika korzystniejsza, w związku z tym osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, która stała się niewypłacalna, powinna rozważyć, czy lepszym rozwiązaniem nie będzie dla niej likwidacja działalności i ogłoszenie upadłości w trybie konsumenckim.
Konsekwencje upadłości konsumenckiej
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej niesie ze sobą poważne konsekwencje. Po pierwsze, dochodzi do przejęcia i spieniężenia majątku przez syndyka (np. nieruchomości, samochodów).
Jeżeli agent lub broker otrzymują wynagrodzenie za pracę, a tak czasami bywa, że działalność gospodarcza łączona jest z pracą najemną, to trzeba liczyć się z częściową utratą dochodu. Syndyk może zająć do 50% wynagrodzenia netto. Jest zobowiązany pozostawić do dyspozycji dłużnika kwotę nie mniejszą niż równowartość minimalnego wynagrodzenia (obecnie jest to 3510,92 zł netto). Jeżeli praca była wykonywana na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło i była jedynym źródłem dochodu, stosuje się takie same zasady jak w przypadku umowy o pracę.
W skład masy upadłościowej wchodzi także wspólny majątek małżonków. Syndyk może zająć cały majątek, z wyjątkiem majątku osobistego współmałżonka dłużnika (np. otrzymanego w drodze darowizny lub spadku). Nie może także zająć wynagrodzenia małżonka, ponieważ nie należy ono do majątku upadłego. W sytuacji, gdy małżonkowie mieli rozdzielność majątkową, tego ryzyka nie ma. Należy jednak uważać na zarzut czynności sztucznej, czyli działania polegającego na przepisaniu całego majątku na współmałżonka krótko przed podjęciem kroków służących upadłości konsumenckiej. Syndyk i sąd mają prawo podważyć takie czynności.
Poważną konsekwencją są także ograniczenia w prawach konsumenta. Dłużnik traci kontrolę nad majątkiem (nie może ani go sprzedać, ani darować komukolwiek), bo prawo to przejmuje syndyk. Dłużnik odczuwa ograniczoną swobodę finansową (konto bankowe, karty kredytowe i debetowe z limitem mogą być problemem).
Dłużnik ma także ograniczenia zawodowe i biznesowe. W trakcie postępowania upadłościowego dłużnik co do zasady nie może prowadzić firmy ani być wspólnikiem w spółkach osobowych. Jeżeli pełnił wcześniej funkcje kierownicze lub pracował na stanowiskach związanych z finansami, może zostać zobowiązany przez sąd do rezygnacji z pracy we wspomnianym charakterze. Zostaje wpisany do Krajowego Rejestru Długów oraz bazy Biura Informacji Kredytowej. Informacja o upadłości widnieje także w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. W przypadku agenta i brokera są to konsekwencje, które w zasadzie dyskwalifikują te osoby z zawodu.
Ograniczenia nie są jednak na zawsze. Po zakończeniu postępowania upadłościowego, jeśli dłużnik wypełni wszystkie obowiązki, sąd umorzy część jego długów. Po pewnym czasie (zwykle kilku latach) można stopniowo odbudować zdolność kredytową i wrócić do normalnego funkcjonowania.
Prowadzenie działalności gospodarczej po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej
Możliwe jest prowadzenie działalności gospodarczej przez upadłego konsumenta. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego.
Decydując się na prowadzenie działalności gospodarczej po ogłoszeniu upadłości, należy niezwłocznie poinformować o tym syndyka, w innym wypadku postępowanie upadłościowe zostanie umorzone, a sam upadły naraża się na poniesienie odpowiedzialności karnej. Przedsiębiorstwo założone po ogłoszeniu upadłości pozostaje pod zarządem syndyka.
Podsumowując: upadłość konsumencka daje szansę na nowy start, ale na czas jej trwania dłużnik traci kontrolę nad swoim majątkiem, nie może prowadzić swobodnie działalności gospodarczej i ma ograniczony dostęp do usług finansowych.
dr n. pr. Małgorzata Rejmer
prezeska zarządu i nestorka Kancelarii Finansowej LEX
fundatorka Fundacji Rodzinnej Rejmer (nr wniosku 1/23)
www.kf-lex.pl
