Definicja pośrednika ubezpieczeniowego oraz nałożone na niego liczne obowiązki mają z założenia chronić odbiorców usług pośredników i stanowią emanację zasady równego traktowania podmiotów działających na określonym rynku. Wszyscy pośrednicy ubezpieczeniowi, chcąc wykonywać tę działalność, muszą spełniać te same wymogi.
Zapisy ustawy chronią więc konkurencję na rynku usług pośrednictwa oraz ich odbiorców, w tym docelowych konsumentów, przed działaniem podmiotów podających się za pośredników lub których działalność pośrednictwa ubezpieczeniowego jest ukryta pod inną działalnością. W ustawie, jak również w IDD, ubezpieczający zawierający na własny lub cudzy rachunek umowę ubezpieczenia, w tym grupowego, nie jest uznawany za pośrednika ubezpieczeniowego.
IDD to powszechnie używany skrót od Insurance Distribution Directive, czyli Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 z 20 stycznia 2016 r. w sprawie dystrybucji ubezpieczeń, która została implementowana na polski obszar prawny jako Ustawa o dystrybucji ubezpieczeń z 15 grudnia 2018 r.
Sama dyrektywa jest swego rodzaju drogowskazem określającym standardy obsługi klientów oraz zabezpieczenia ich interesów i praw przy oferowaniu produktów ubezpieczeniowych.
Definicja
W świetle dyrektywy, która z uwagi na różnorodność systemów prawnych państw członkowskich może wydawać się nieco abstrakcyjna, ale przede wszystkim w świetle obowiązującej w Polsce ustawy, zdefiniowane w niej pojęcie pośrednika ubezpieczeniowego może rodzić pewne wątpliwości, szczególnie w świetle wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) z 29 września 2022 r. w sprawie niemieckiego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie TC Medical Air Ambulance Agency (TC Medical Judgement).
W wyroku z 29 września 2022 r. ETS zajął się odpowiedzią na pytanie, czy pojęcie pośrednika czy też dystrybutora ubezpieczeń w rozumieniu IDD obejmuje także osobę prawną, której działalność polega na oferowaniu swoim klientom dobrowolnego przystąpienia, za wynagrodzeniem, które od nich otrzymuje, do umowy ubezpieczenia grupowego, którą wcześniej zawarła z zakładem ubezpieczeń.
Sprawa dotyczyła spółki TC Medical Air Ambulance Agency GmbH, która oferowała konsumentom odpłatne przystąpienie do ubezpieczenia grupowego. Spółka ta pobierała od przystępujących do ubezpieczenia opłatę. Samo ubezpieczenie natomiast dotyczyło ochrony w ramach ubezpieczenia ryzyka choroby lub wypadku podczas podróży zagranicznej oraz ubezpieczenie kosztów krajowego i międzynarodowego transportu do miejsca zamieszkania. Spółka ta zawarła z zakładem ubezpieczeń jako ubezpieczający umowę ubezpieczenia grupowego w tym zakresie.
Stowarzyszenie ochrony konsumentów uznało działalność spółki za sprzeczną z zasadami konkurencji i na skutek postępowań sądowych i sprzecznego ze sobą orzecznictwa Federalny Trybunał Sprawiedliwości uznał, że dla rozstrzygnięcia sprawy konieczne jest ustalenie, czy ubezpieczający w ramach ubezpieczenia grupowego – w takim przypadku jak opisany – jest pośrednikiem ubezpieczeniowym.
W orzeczeniu TSUE przyznał, że nawet jeżeli pojęcie dystrybucji ubezpieczeń czy pośrednika ubezpieczeniowego nie wymieniają wyraźnie takiej działalności jak opisana, to definicje zawarte w tych przepisach należy rozumieć jako obejmujące taką działalność. TSUE dalej stwierdził, że działalność taka jest porównywalna z odpłatną działalnością pośrednika ubezpieczeniowego, a skoro tak, to podmiot oferujący takie produkty czy usługi winien spełniać takie same wymogi jak pozostali pośrednicy, w tym uzyskać zezwolenie, wpis do rejestru, wypełnić organizacyjnie i wiele innych.
TSUE wyraźnie wskazał, że wszystkie podmioty zajmujące się dystrybucją ubezpieczeń powinny być objęte tymi samymi wymogami, a konsumenci nabywający produkty ubezpieczeniowe, niezależnie od kanału dystrybucji, powinni mieć zagwarantowaną ochronę na jednolitym poziomie.
Konsekwencje interpretacji
Obecnie trudno jest wyrokować, czy wykładnia TSUE stanie się powszechna. Jeżeli jednak tak będzie, może dojść do znacznych perturbacji na rynku podmiotów oferujących ubezpieczenia grupowe. Należy podkreślić, że zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami, w ubezpieczeniu na cudzy rachunek, w szczególności w ubezpieczeniu grupowym, ubezpieczający nie może otrzymywać wynagrodzenia lub innych korzyści w związku z oferowaniem możliwości skorzystania z ochrony ubezpieczeniowej lub czynnościami związanymi z wykonywaniem umowy ubezpieczenia. Nie wyklucza to możliwości zobowiązania się przez ubezpieczonego wobec ubezpieczającego do finansowania kosztu składki ubezpieczeniowej.
Na kanwie omawianego orzeczenia TSUE może więc dojść do sytuacji, w której pokrycie kosztu składki ubezpieczeniowej przez ubezpieczonego zostanie uznane za oferowanie klientom dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczenia, za wynagrodzeniem. W takiej sytuacji podmioty oferujące takie ubezpieczenia staną się pośrednikami ubezpieczeniowymi, co wiązać się dla nich będzie z koniecznością dostosowania się do przepisów ustaw regulujących działalność pośredników ubezpieczeniowych.
Obserwacja orzecznictwa TSUE w tym zakresie wydaje się konieczna tak samo jak reakcji rynku na samo orzeczenie TSUE w innych krajach Unii Europejskiej. Jeżeli bowiem taka interpretacja stanie się główna, powinniśmy przygotować się na znaczące zmiany i dostosować do nich z odpowiednim wyprzedzeniem.
mec. Marta Olczak-Klimek
PODSUMOWANIE
- Znaczenie i rola terminu „pośrednika ubezpieczeniowego” w systemie prawnym.
- Figura pośrednika ubezpieczeniowego w IDD – ubezpieczający zawierający na własny lub cudzy rachunek umowę ubezpieczenia, w tym grupowego, nie jest uznawany za pośrednika ubezpieczeniowego.
- Wątpliwości w świetle wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) z 29 września 2022 r. w sprawie niemieckiego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie TC Medical Air Ambulance Agency (TC Medical Judgement).
- Obecnie trudno jest wyrokować, czy wykładnia TSUE stanie się powszechną. Jeżeli jednak tak będzie, może dojść do znacznych perturbacji na rynku podmiotów oferujących ubezpieczenia grupowe.
- Wnioski: obserwacja orzecznictwa TSUE w tym zakresie wydaje się konieczna tak samo jak reakcji rynku na samo orzeczenie TSUE w innych krajach Unii Europejskiej. Powinniśmy przygotowywać się na znaczące zmiany i dostosować do nich z odpowiednim wyprzedzeniem.
