Według danych GUS w 2024 r. odnotowano 67 tys. osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy. Wskaźnik wypadkowości wyniósł 4,80 na 1000 pracujących. Do zawodów szczególnie narażonych na wypadki przy pracy w Polsce należą związane z górnictwem, budownictwem, przetwórstwem przemysłowym, transportem oraz pracą w służbach mundurowych (np. straż pożarna, policja) czy służbie zdrowia.
Dla wielu pracodawców, zwłaszcza mniejszych, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest po prostu dodatkowym kosztem działalności gospodarczej.
Wypadek przy pracy pracownika, w warunkach uzasadniających odpowiedzialność pracodawcy, może być okolicznością prowadzącą do zakończenia działalności lub upadłości z uwagi na istotne koszty z tym związane. Koszty zależne są oczywiście od skutków wypadku – przy ciężkich wypadkach mogą osiągnąć poziom setek tysięcy, a nawet milionów złotych.
Warunki odpowiedzialności za wypadek przy pracy
Odpowiedzialność pracodawcy za wypadek przy pracy pracownika ma charakter cywilny i jest bardzo rygorystyczna. Zasadą jest, że pracodawca odpowiada za wypadek, jeżeli mógł mu zapobiec przy zachowaniu rozsądnej oceny ryzyka, na podstawie wiedzy i techniki obowiązującej w dacie zdarzenia.
Pewna kategoria pracodawców, których działalność wiąże się ze zwiększonym ryzykiem, odpowiada zasadniczo automatycznie – z wyjątkiem sytuacji, gdy wypadek jest wynikiem siły wyższej, wyłącznej winy pracownika lub osoby trzeciej, za którą pracodawca nie odpowiada.
Ubezpieczenie społeczne wypadkowe
Każdy pracownik zatrudniony na etacie jest objęty ubezpieczeniem społecznym od ryzyka wypadku. W przypadku poważniejszych urazów może liczyć – niezależnie od winy pracodawcy – na świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, takie jak zasiłek chorobowy czy jednorazowe odszkodowanie. Nie wyłącza to jednak finansowej odpowiedzialności pracodawcy w ramach tzw. świadczeń uzupełniających.
Pracodawca, jeżeli ponosi odpowiedzialność za wypadek, będzie zobowiązany do zapłaty odszkodowania w zakresie, w jakim szkoda nie została pokryta przez świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego – dotyczy to szczególnie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które co do zasady nie jest kompensowane przez system ubezpieczeń społecznych.
Między innymi w wyroku z 9 lipca 2015 r., I PK 243/14 (OSNP 2017 nr 6, poz. 67) Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że dopuszczalne jest dochodzenie przez pracownika roszczeń uzupełniających z tytułu wypadku przy pracy, opartych na przepisach prawa cywilnego. W orzecznictwie podnosi się, że nie ma przeszkód w dochodzeniu roszczeń z tytułu uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wykonywaniem pracy – nawet przed wszczęciem sprawy o świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Niekiedy może to być podstawowy sposób uzyskania należnych świadczeń. Kwoty wypłaconych świadczeń ubezpieczeniowych wpływają na rozmiar szkody majątkowej i niemajątkowej, która może zostać wyrównana w części lub całości.
Zauważyć należy pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w uzasadnieniu wyroku z 29 lipca 1998 r., II UKN 155/98 (OSNAPiUS 1999 nr 15, poz. 495), zgodnie z którym cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy za skutki wypadku przy pracy ma charakter uzupełniający.
Zadośćuczynienie i inne koszty oraz OC pracodawcy
Zadośćuczynienie zależy od zdrowotnych skutków wypadku. Jego wysokość może przy poważnych urazach wynosić od kilkudziesięciu tysięcy złotych wzwyż – nawet do kilku milionów złotych przy bardzo ciężkich przypadkach. Do tego dochodzi konieczność pokrycia kosztów leczenia (w tym prywatnego) oraz wypłaty miesięcznego odszkodowania za utratę zdolności zarobkowania przez pracownika.
Skutecznym sposobem na zabezpieczenie działalności jest skorzystanie z ochrony ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pracodawcy. Produkt taki oferuje większość dużych ubezpieczycieli obecnych na rynku. Ubezpieczenie tego rodzaju gwarantuje pracodawcy, że w przypadku powstania szkody pracownika w czasie wypadku przy pracy – za który pracodawca ponosi odpowiedzialność – ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie w granicach ustalonej sumy gwarancyjnej. Tym samym, w zamian za relatywnie niewielki, regularny koszt w postaci składki, pracodawca może zyskać gwarancję i bezpieczeństwo finansowe.
Ubezpieczenie nie tylko chroni działalność, ale także zapewnia wsparcie prawne i profesjonalne rozpatrzenie roszczeń pracownika przez zakład ubezpieczeń – bez dodatkowych opłat ponad płaconą składkę.
Waldemar Szubert
radca prawny
