24 października Sąd Najwyższy (SN) w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (IKNiSP) uznał, że dopuszczalne jest nałożenie na przedsiębiorcę dwóch kar za jedno zachowanie stanowiące naruszenie zarówno unijnych, jak i krajowych przepisów o ochronie konkurencji.

Sprawa rozpatrzona przez SN dotyczyła decyzji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) dotyczącej nadużywania pozycji dominującej przez PZU Życie na rynku grupowych ubezpieczeń pracowniczych na życie. Prezes Urzędu (PUOKiK) wszczął postępowanie antymonopolowe w czerwcu 2005 roku po wniosku dziesięciu pracodawców. Ich zdaniem stosowanie przez ubezpieczyciela szeregu niekorzystnych postanowień umownych, m.in. wymogu wyrażania zgody na wypowiedzenie umowy ubezpieczenia przez pracowników, mimo że nie są oni jej stroną, stanowiło naruszenie przepisów antymonopolowych.

Po zbadaniu sprawy Prezes Urzędu (PUOKiK) podzielił argumenty wnioskodawców, stwierdzając, że zachowanie PZU Życie mogło skutecznie utrudniać korzystanie z ofert jego konkurentów, w istotny sposób wpływając na warunki funkcjonowania na rynku. Zakład zmienił niektóre kwestionowane postanowienia, np. dotyczące uzyskania zgody co najmniej 75% pracowników objętych ubezpieczeniem na wypowiedzenie umowy, ale do momentu wydania decyzji nie aneksował wszystkich umów zawartych przed tą datą. Dlatego 25 października 2007 r. PUOKiK nałożył na spółkę karę finansową w wysokości ponad 50 mln zł (dokładnie: 50 361 080 zł). Na tę kwotę składało się ponad 33 mln zł za naruszenie przepisów krajowych oraz 17,36 mln zł za naruszenie przepisów wspólnotowych. Urząd argumentował dotkliwość sankcji szczególnie dużą skalą oraz długotrwałością działań zakładu.

PZU Życie po zapoznaniu się z decyzją PUOKiK stwierdził, że nie zgadza się zarówno z ustaleniami faktycznymi, jak i argumentacją prawną zawartą w decyzji. W ocenie zakładu przy wydawaniu decyzji nie uwzględniono całokształtu materiału dowodowego i dokonano błędnej kwalifikacji prawnej, a w konsekwencji bezpodstawnie przyjęto, że PZU Życie posiada pozycję dominującą na rynku, co wynikało przede wszystkim z błędnego ustalenia przez UOKiK rynku właściwego w sprawie zarówno w wymiarze produktowym, jak i geograficznym. Dlatego firma skorzystała z przysługującego jej prawa odwołania się od niego do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK). Ten zaś 17 lutego 2011 roku potwierdził, że doszło do naruszenia konkurencji i oddalił odwołanie. Potwierdzona została również kara w nałożonej wysokości. Ponadto SOKiK nakazał PZU Życie zaniechanie stosowania niedozwolonych praktyk.

Ostatecznie sprawa trafiła do Sądu Najwyższego. 24 października, po 12 latach od wydania decyzji, IKNiSP SN oddaliła skargę kasacyjną. Sąd wskazał, że miał na względzie wyrok TSUE z dnia 3 kwietnia 2019 r., wydany na skutek zadanego w niniejszej sprawie pytania prawnego,  w którym stwierdzono, że wyrażoną w art. 50 ogłoszonej w dniu 7 grudnia 2000 r. w Nicei Karty praw podstawowych Unii Europejskiej zasadę ne bis in idem należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się ona temu, aby krajowy organ ochrony konkurencji nałożył na przedsiębiorstwo, w ramach jednej i tej samej decyzji, dwie grzywny – jedną za naruszenie krajowego prawa konkurencji, a drugą – za naruszenie art. 82 WE.

Zdaniem SN, utrudnianie rozwiązania zawieranych przez przedsiębiorcę umów ubezpieczenia uniemożliwiało konkurentom wejście na rynek tych ubezpieczeń, co czyniło zasadną decyzję w sprawie nałożenia kary. Jednocześnie Sąd Najwyższy przypomniał, że w jego kognicji pozostaje jedynie kontrola poprawności argumentacji dotyczącej wysokości nałożonej kary, a nie ocena dyrektyw wymiaru kary.

Sygnatura akt: I NSK 12/18.

Artur Makowiecki

news@gu.home.pl