Likwidacja urzędu i przejęcie kompetencji Rzecznika Finansowego przez prezesa UOKiK jest pozbawione racjonalnych przesłanek. Wprowadzenie takiej zmiany będzie niekorzystne dla klientów rynku finansowego. Może mieć też negatywne konsekwencje dla zasobów eksperckich administracji publicznej – ocenia Rzecznik Finansowy w swojej opinii do projektu ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej.

– Proponowany projekt prowadzi do nieuzasadnionego uprzywilejowania podmiotów rynku finansowego, a w szczególności banków i ubezpieczycieli kosztem pogorszenia sytuacji prawnej ich klientów. Przyjęcie takiego projektu może spowodować utratę zaufania do organów państwa przez jego obywateli. Przedstawione w niniejszym stanowisku wady natury prawnej i legislacyjnej, a zwłaszcza niemożliwe do usunięcia wady systemowe tego rozwiązania, którymi obarczona jest opiniowana propozycja, uzasadniają wystąpienie o zaniechanie dalszych prac nad projektem – uważa dr hab. Mariusz Golecki, rzecznik finansowy.

Brak podstaw do likwidacji urzędu

W swojej opinii do przygotowanego przez Ministerstwo Finansów projektu ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej i 21 września skierowanego do konsultacji publicznych Rzecznik ocenia, że argumenty projektodawcy użyte dla uzasadnienia zastąpienia RF prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów są całkowicie pozbawione podstaw. Jego zdaniem brak jest bowiem jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnienia dla postulatu likwidacji niezależnego urzędu, „który w ciągu 5 lat swojego funkcjonowania (a wcześniej 20 lat działalności Rzecznika Ubezpieczonych) wypracował skuteczne metody działania w zakresie ochrony praw konsumentów, a także – o czym świadczy systematyczny wzrost liczby wniosków kierowanych do Rzecznika – uzyskał zaufanie klientów podmiotów rynku finansowego (…). Ponadto przejęcie przez Prezesa UOKiK nowych zadań związanych z ochroną interesów indywidualnych klientów podmiotów rynku finansowego może pozostawać w kolizji z dotychczasową funkcją Prezesa UOKiK jako organu stojącego na straży zbiorowych interesów konsumentów oraz interesu publicznego”.

Skomplikowana materia wymaga wyspecjalizowanej instytucji

Rzecznik podkreślił, iż złożoność problematyki związanej z funkcjonowaniem rynku finansowego powinna przemawiać za istnieniem wyspecjalizowanej instytucji zajmującej się ochroną praw klientów podmiotów rynku finansowego (jaką obecnie jest Rzecznik Finansowy). Ponadto, w ocenie RF, powierzenie prezesowi UOKiK dotychczas wykonywanego przez Rzecznika zadania polegającego na wytaczaniu powództw na rzecz klientów podmiotów rynku finansowego w sprawach dotyczących nieuczciwych praktyk rynkowych może osłabić zakres sądowej ochrony praw konsumentów.

Rzecznik jest niezależny, UOKiK – nie całkiem

Argumentem za pozostawieniem urzędu Rzecznika Finansowego ma być niezależność tej instytucji. „Chociaż Rzecznik Finansowy jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów, to jednak od momentu powołania Rzecznik działa w sposób całkowicie samodzielny, nie podlegając nadzorowi ze strony organów władzy wykonawczej. (…) Z pewnością przymiotu niezależności nie można przypisać Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który jest centralnym organem administracji rządowej (…). Nie tylko jest on powoływany przez Prezesa Rady Ministrów, ale także podlega stałemu nadzorowi z jego strony i w każdej chwili może zostać odwołany ze swojej funkcji przez organ sprawujący nadzór (…)” – czytamy.

Co więcej, jak wskazuje Rzecznik, jego urząd realizuje swoje ustawowe zadania niezależnie od tego, jakie w danym czasie są wytyczne i priorytety Rządu RP w zakresie prowadzonej polityki gospodarczej i społecznej. Tymczasem prezes UOKiK jest organem współkształtującym taką politykę.

Klienci rynku finansowego potrzebują RF

RF jest też zdania, że likwidacja jego urzędu jest nie tylko niedopuszczalna z punktu widzenia aksjologii prawa, ale także w znaczący sposób utrudni dochodzenie praw dziesiątkom tysięcy osób, które zwracają się do niego o pomoc. „(…) porównując okres od 1 września 2019 r. do 31 sierpnia 2020 r. z analogicznym okresem od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r., można zaobserwować, że nastąpił lawinowy wzrost zainteresowania klientów świadczeniem pomocy przez Rzecznika Finansowego. Zarejestrowano większą liczbę udzielonych porad telefonicznych, wniosków o podjęcie indywidualnych interwencji, spraw o pozasądowe postępowanie zakończonych ugodą, udzielonych porad e-mail oraz wniosków o wniesienie skarg nadzwyczajnych” – napisano. Co więcej, jak twierdzi RF, likwidacja jego urzędu ułatwi jednocześnie podmiotom rynku finansowego dokonywanie naruszeń.

Ryzyko utraty specjalistów

W swojej opinii Rzecznik zwrócił tez uwagę na los pracowników Biura RF, w przypadku których art. 79 ust. 3 projektu powoduje zagrożenie wygaśnięcia stosunku pracy bądź nowych, mniej korzystnych od obecnych warunków. Rzecznik uważa, że ta regulacja może spowodować, iż wielu wysoko wykwalifikowanych specjalistów obecnie pracujących w jego Biurze w obawie przed utratą pracy lub zaproponowaniem im bliżej nieokreślonych warunków zatrudnienia zdecyduje się na wybór ścieżki zawodowej poza strukturami organów państwa. A to, według RF, „w oczywisty sposób będzie wiązało się z osłabieniem zdolności organów władzy publicznej do prowadzenia skutecznych działań w zakresie ochrony praw konsumentów”.

Czego dotyczy ustawa

Projekt ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej ma na celu zwiększenie efektywności w zakresie ochrony zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych interesów klientów podmiotów rynku finansowego poprzez zintegrowanie organów właściwych w tym obszarze i przejęcie dotychczasowych kompetencji Rzecznika Finansowego przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Projekt zakłada przyznanie temu ostatniemu wielu nowych kompetencji, dotyczących ochrony klientów podmiotów rynku finansowego, obejmujących przede wszystkim możliwość podejmowania interwencji w sprawach indywidualnych, wynikających ze składania reklamacji, tj. wystąpienia klienta podmiotu rynku finansowego, w którym zgłasza on zastrzeżenia, dotyczące usług świadczonych przez ten podmiot.

Według MF, podstawową zaletą tego rozwiązania będzie rozszerzenie dostępnych źródeł informacji na temat naruszeń występujących na rynku finansowym. Pozwoli to na lepszy monitoring rynku i przełoży się na zwiększenie efektywności postępowań w sprawach ochrony zbiorowych interesów konsumentów, a także bardziej efektywne i adekwatne wykorzystywanie instrumentów prawnych, którymi obecnie dysponuje prezes UOKiK.

Projekt przewiduje utworzenie Funduszu Edukacji Finansowej (FEF), który będzie państwowym funduszem celowym. Jego dysponentem będzie prezes UOKiK. Zlikwidowany zostanie natomiast Fundusz Edukacji Finansowej działający na podstawie przepisów o Rzeczniku Finansowym.

Założono, że koszty funkcjonowania systemu ochrony klientów podmiotów rynku finansowego będą ponosić określone podmioty rynku finansowego, analogicznie do dotychczasowych rozwiązań dotyczących kosztów działalności Rzecznika i jego Biura. Katalog tych podmiotów i wysokość uiszczanych przez nie opłat nie ulega zmianie.

Jak napisano w uzasadnieniu do projektu, pracownicy Biura Rzecznika Finansowego z dniem wejścia w życie ustawy staną się pracownikami UOKiK. „Mając jednak na względzie zasady gospodarności i celowości wydatkowania środków publicznych, niezbędne będzie przeprowadzenie analizy dotychczasowej struktury zatrudnienia w BRF pod kątem nakładających się na siebie zadań pracowników obydwu instytucji, w związku z czym stosunki pracy z pracownikami Biura Rzecznika Finansowego zostaną poddane weryfikacji i jeżeli przed upływem 2 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nie zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy i płacy albo w razie nieprzyjęcia nowych warunków pracy i płacy wówczas umowy wygasną po upływie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy” – napisano.

Zgodnie z projektem ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2021 r., z wyjątkiem przepisów, które wejdą w życie w innych terminach: z dniem następującym po dniu ogłoszenia, 16 listopada 2020 r., 31 grudnia 2020 r.

AM, news@gu.home.pl

(źródło: RzF, gu.com.pl)